12/15/2025 12:39:00 PM

Şap Hastalığı Bilgi Formu

Şap hastalığı (FMD) hayvanların en bulaşıcı hastalıklardan biridir ve bir salgın durumunda ciddi ekonomik sonuçlar doğurabilir. Şap hastalığı sığır, koyun, domuz, keçi ve çift tırnaklı hayvanları etkiler.

Hastalık, çok bulaşıcı olan Şap hastalığı virüsü tarafından oluşturulur ve çevrede bir süre bulunabilir. Hastalığın görüldüğü ülkelere, şap hastalığı eradike edilene kadar hayvan ve hayvansal ürünler için ciddi ticaret yasağı uygulanır ve bu durum büyük mali kayıplara neden olmaktadır. İngiltere'de 2001 yılında meydana gelen şap salgını esnasında 11 milyondan fazla hayvan itlaf edildi ve hastalığın toplam maliyeti 8 milyar paunda ulaştı.

Şap Hastalığı ve Klinik Belirtileri

Şap hastalığı etkilediği hayvanların ağız, damak, dil, burun ve ayakları (tırnak araları) üzerinde içi sıvı dolu kabarcık (vezikül) oluşumuna neden olur. Yaralar çok acı verici olabilir ve enfekte hayvanlarda topallık, iştah kesilmesi ve aşırı salya akıntısı görülebilir. Hayvanlarda kabarcık görülmeden hemen önce, ateş yükselmesi de gözlenmektedir.

Kabarcıklar patladığında, ciltte ve mukozada yaralar oluşur. Hastalık belirtileri domuzlar ve sığırlarda şiddetli gözlenir fakat koyunlarda tespit edilmesi zordur. Enfekte sığırlarda süt veriminde azalma gözlenirken, daha genç hayvanlarda, özellikle domuz ve kuzularda bariz bir belirti göstermeden, ölümler gerçekleşebilir. Gebe koyunlar düşük yapabilir. Hasta ergin hayvanlar 10 -14 gün içinde iyileşebilirler. Süt sığırları normal süt verimine geri kavuşmayabilir.

Sığırlarda Şap Hastalığı

Aşırı salya salgısı ve ağız şapırdatma
Topallama
Ateş
İştah kaybı
Süt veriminde azalma
Ayak tırnakları arasında ve ağızda kabarcık oluşumu
Buzağılarda ani ölüm

Koyunlarda Şap Hastalığı:

Topallama
Ateş
Gebe koyunlarda düşük ve genç kuzularda ölümler
Ayak ve ağızda kabarcıklar; bunlar zor fark edilebilir

Domuzlarda Şap Hastalığı:

Aşırı topallama
Ateş
İştah kaybı
Domuzlar bir araya toplanabilir
Burun, ağız, ayaklarda özellikle tırnağın cilt ile birleştiği noktada kabarcıklar; bunların patlaması durumunda tırnak tamamen kopması görülebilir.

Bulaşması ve Yayılması

Enfekte hayvanlar kabarcık sıvısı, salya, süt, solunum havası, idrar ve dışkı ile virüs saçarlar ve kabarcıklar ortaya çıkmadan önce de virüsü bulaştırabilirler.

Hastalık üç ana yoldan diğer hayvanlara bulaşır:

Enfekte hayvan ve sağlıklı bir hayvan arasında doğrudan temas: Örneğin bir çit üzerinden burun buruna temas eden hayvanlar ve sürüye yeni katılmış enfekte bir hayvan.
Hayvanlar arası dolaylı yoldan temas: Enfekte hayvanların çevreye saçtığı virüslerin; insan, taşıt veya diğer çiftlik araç ve ekipmanı vasıtası ile diğer çiftliklere ve sağlıklı hayvanlara taşınması.
Hava yolu ile yayılma: Enfekte hayvanların, virüsleri solunum yolu ile havaya bırakması ile rüzgâr yönündeki diğer çiftliklerde bulunan hayvanlara bu yolla bulaştırabilirler.

Hastalığın Kontrol Önlemleri

Şap hastalığını kontrol önlemleri, hastalığın doğrudan ve dolaylı yayılmasını azaltmaya yöneliktir.

Hareket yasağı: Salgın durumunda enfekte ve riskli bölgelerde bulunan; sığır, koyun, domuz, keçi veya diğer duyarlı hayvanların (Şap hastalığından etkilenen hayvanlar) çiftlik içine ve dışına hareketleri yasaklanır. Bu önlem enfekte olup henüz klinik belirti göstermeyen hayvanların diğer çiftliklere hastalık taşımasını engellemek içindir.

Enfekte hayvanların itlafı:

Bir sürüde şap hastalığı olduğu teyit edildiğinde, çiftlikte bulunan tüm duyarlı hayvanlar itlaf edilir. Bu, virüsün ve hastalığın yayılmasını önlemek için yapılır.

Risk altındaki hayvanların itlafı:

Bir çiftliğin şap ile enfekte olmuş bir çiftlik, bina veya hayvan ile bağlantılı olması durumunda, hastalık kontrol uzmanları çiftliğin hastalık taşıması riskinin yüksek olmasını göz önünde bulundurarak sürünün itlaf edilmesine onay verebilir. Hayvanlar,kabarcıklar görülmeden de virüsü vücutlarından boşaltabilecekleri için hastalığın gelişmesini beklemek tehlikeli olabilir,

Diğer Önlemler:

Yüksek risk taşıyan çiftliklerdeki hayvanların incelenmesi ve test edilmesi,
Hayvanların kişilerin ve ekipmanların enfekte çiftliklerde bulunup bulunmadıklarını veya temaslarının takibini yapmak,
Enfekte çiftliklerdeki hayvansal ürünlerin izlenmesi ve imhası bir salgını önlemek için uygulanmaktadır.

Aşılama:

Şap hastalığına karşı aşılar mevcuttur, ancak aşılama ile hastalıkla etkin mücadelenin zor olması, ticaret kısıtlamaları ve ekonomik nedenlerden dolayı ülkemizde bir salgın başlaması durumunda aşılama en son seçenek olarak değerlendirilmektedir.

Biyogüvenlik:

Biyogüvenlik çiftlikte pratik önlemler alarak, çiftliğinize ve komşu çiftliklere hastalıkların bulaşma riskinin azaltılmasıdır. İyi biyogüvenlik uygulamaları, çiftliğinizi birçok hastalıktan korumak için önemlidir fakat Şap hastalığı salgını sırasında, daha sıkı ek önlemler alınması gerekmektedir.

Çiftliğinize erişimi kontrol edin:

Eğer mümkünse, çiftliğiniz için tek bir giriş noktası belirleyin ve diğer kapıları izinsiz geçişleri engellemek için kapalı tutun.
Çiftliğinizin giriş kapısında uygun bir dezenfeksiyon noktası oluşturun.
Hayvan ve izinsiz insan girişlerini engellemek için çiftliğinizin, bir tel veya duvar ile çevrilmiş olmasını sağlayın.

Çiftliğinize gereksiz ziyaretçi girişini sınırlayın:

İnsanlar ve araçlar kesinlikle gerekli olmadıkça çiftlik sınırları içerisine girmemelidir.
Unutmayın: Şap hastalığı görülen enfekte çiftlikleri ziyaret eden kişiler, çiftliğinize şap hastalığı virüsü taşıyabilir.
Çiftliğinize girmeleri gereken ziyaretçilerin, temizlik ve dezenfeksiyon prosedürlerini uyguladıklarından emin olun.
Çiftliğinize giriş yapan tüm ziyaretçi ve araçların kaydını tutun.
Mümkünse çiftlik içerisine girmek yerine, araçların çiftliğinizin dışına park etmesini sağlayın.

Temizlik ve Dezenfeksiyon Ekipmanları:

Ziyaretçilerin ve araçlarının temizlik ve dezenfeksiyonu
Çiftlik girişinde dezenfeksiyon kovası, firça, hortum ve sudan oluşan dezenfeksiyon ekipmanlarını hazır bulundurun.
Kullanacağınız dezenfektan şap hastalığı virüsüne karşı etkili ve onaylanmış olmalı, doğru bileşimde ve taze olarak hazırlanmalı ve temiz tutulmalıdır. Şap virüsü için onaylanmış dezenfektan listesi için bakınız: http://www.veteriner.gov.ct.tr/

Tarım makine ve ekipmanları şap hastalığını kolayca yayabildiğinden, bunların hiçbir koşulda çiftliğinize girişine izin vermeyin. Makine ve ekipmanların tekerlekleri dışkı kalıntısı gibi organik materyaller vasıtasıyla şap hastalığı virüslerini çiftliğinize taşıyabilir.

- Dezenfeksiyon işleminden önce mutlaka temizlik yapılmalıdır. Ekipmanların üzerindeki çamur veya kir birikintileri, kullanılan dezenfektanların Şap virüsü üzerindeki etkisini azaltır.

Tüm ziyaretçilerin çiftliğe girmeden önce özellikle ellerini, ayakkabılarımı ve araçlarının lastikleriyle tekerleklerini iyice temizleyip dezenfekte ettiklerinden emin olunuz.
Ziyaretçiler, çiftlikten ayrılmadan önce de kendilerini ve araçlarını tekrar temizleyip dezenfekte etmelidirler.

Diğer çiftlikleri ziyaret etmekten kaçının:

Enfekte bir çiftliği ziyaret etmeniz durumunda, Şap hastalığını hem kendi çiftliğinize hem de başka bir çiftliğe taşırsınız. Bu riski azaltmak için mümkün oldukça başka çiftlikleri ziyaret etmeyiniz.
Eğer başka bir çiftliği ziyaret etmek zorunda kalırsanız, kendi çiftlik hayvanlarınız ile çalışırken kullandığınız aynı giysi ve ayakkabıyı giymekten kaçının.
Başka bir çiftliği ziyaret ederken ve oradan ayrılırken özellikle
Ellerinizi, ayakkabılarınızı ve aracınızı temizleyip dezenfekte etmeyi ihmal etmeyin.
Diğer çiftlikte giydiğiniz giysilerinizi kendi çiftlik hayvanlarınıza yaklaşmadan önce yüksek sıcaklıkta yıkayın.

Çiftlik Çalışanları:

Çiftlik çalışanlarının diğer çiftlik çalışanları ile yakın ilişkileri olmasının, birçok hastalığın ve özellikle Şap hastalığının çiftlikler arası bulaşmasında önemli rolü vardır.
Çiftliğinizde çalışan işçilerin yukarıda belirtilen biyogüvenlik, temizlik ve dezenfeksiyon önlemlerin hakkında bilgi sahibi olmasını ve bu bildiklerini uygulamasını sağlayın.
Türkiye ve  Vietnam gibi Şap hastalığının yaygın olduğu ülkelerden gelen çalışanlarınız; kendileri, kıyafetleri, ayakkabıları ve yanlarında getirdikleri hayvansal yiyecek ve ürünler ile ülkemize ve çiftliğinize şap virüsünü taşıyabilir.

Ülkelerine yaptıkları her ziyaret sonrası enfekte bir çiftliği ziyaret etme durumunda alınan önlemler alınmalıdır.

Hayvanların Şap Hastalığı Yönünden Kontrol Edilmesi

Bir salgın sırasında çiftlik hayvanlarını, Şap hastalığı için düzenli olarak kontrol etmek önemlidir.

Çiftliğiniz yüksek risk taşıyan bir bölgede ise, günlük olarak şunları yapmanız faydalıdır:

Ağız, burun ve tırnak araları, kabarcıklar veziküller, su kesecikleri veya açık yaralar bakımından kontrol edilmelidir.
Yukarıda açıklanan klinik belirtiler yanında, hayvanların süt veriminde genel bir azalma, topallık veya yem yemede isteksizlik durumlarını da değerlendirin.

Şap Hastalığı'ndan Şüphe Edilmesi Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Hayvanlarınızın da şap hastalığı olduğuna dair şüpheniz olması durumunda vakit kaybetmeden, aşağıda telefon numaraları belirtilen, Kaza Veteriner Dairesi'ne bildirmeniz gerekmektedir.

Erken tanı hastalığın yayılmasını önemli ölçüde azaltabilir; bu yüzden geciktirmeyin. Eğer hastalık şüphesi bildirimi yapmışsanız; insan, araç, karkas veya çiftlik hayvanlarının çiftliğinize giriş çıkışına,resmi veteriner hekimlerden alacağınız daha detaylı bir bildirime kadar izin vermeyin.

Broşürler:

8. Veteriner Hekimler için Şap Broşürü

9. Çiftçiler için Şap Broşürü

10. Yemciler için Şap Broşürü

12. Şap Broşürü

28. Çiftliğe Giriş ve Çıkışta Biyogüvenlik Adımları Broşürü-24.01.2025

29. Çiftliğe Giriş ve Çıkışta Biyogüvenlik Önlemleri Broşürü- 24.01.2025

İletisim:

Lefkoşa Kaza Veteriner Dairesi: 225 35 51

Güzelyurt Kaza Veteriner Dairesi: 714 29 25

Girne Kaza Veteriner Dairesi: 815 21 10

Geçitkale Kaza Veteriner Dairesi: 373 32 26